Rolls–Royce. Zbitkę tych dwóch słów – a konkretnie nazwisk – zna chyba każdy. Nieodzownie kojarzone są z bogactwem, luksusem i unikatowymi pojazdami. Na przestrzeni kilkudziesięciu lat powstało wiele modeli Rolls–Royce’ów, które zapisały się w historii motoryzacji złotymi zgłoskami. Jednak w tym artykule przedstawię wam najsłynniejszą serię, jaka wyjechała z fabryki Rolls–Royce’a, czyli Phantomy. Nie sposób opisać jednego modelu, ponieważ każdy następny pojazd jest bezpośrednio związany z poprzednim. A zatem zapraszam do lektury!

Początki

Charles S. Rolls pochodził z zamożnej angielskiej rodziny. Już jako dziecko fascynowały go sporty motorowe. Bardzo szybko zaczął startować w wyścigach samochodowych. Warto wspomnieć o tym, że w 1903 roku, jadąc samochodem marki Mors z silnikiem spalinowym, ustanowił bezwzględny światowy rekord prędkości, osiągając 133,3km/h (wcześniejszy rekord należał do samochodu napędzanego silnikiem elektrycznym). Motoryzacyjna pasja Rollsa była tak wielka, że zajął się on również sprzedażą samochodów i przejął kilka francuskich marek.

Henry Royce pochodził z biednej, wielodzietnej rodziny. W wieku 10 lat, po śmierci ojca, musiał przerwać edukację i rozpocząć pracę zarobkową. W wieku 21 lat wraz z przyjacielem otworzył warsztat elektrotechniczny. Dzięki inicjatywie technicznej Royce’a firma bardzo szybko stała się rozpoznawalna w całej Anglii. Wspólnicy dość szybko zajęli się motoryzacją. Po wielu próbach Royce zbudował prototyp pojazdu własnej konstrukcji. W 1904 roku, został on zaprezentowany Charlesowi Rollsowi…

Po pierwszej przejażdżce, wrażenia Rollsa były tak duże, że zaczął on snuć pewne plany. Po kilku miesiącach i wielu rozmowach, powstała spółka „Rolls–Royce”, do której pierwszy założyciel wniósł kapitał finansowy, a drugi kapitał twórczy – nieprzeciętny talent w konstruowaniu niezwykłych samochodów. Od samego początku założeniem spółki było produkowanie samochodów perfekcyjnych technicznie i bardzo ekskluzywnych.

Symbol Rolls–Royce’a

Opisując Rolls–Royce’y nie można pominąć symbolu tych samochodów. Spirit of Ecstasy (inaczej nazywana także Emily, Silver Lady i Flying Lady) jest najbardziej rozpoznawalną rzeźbą w motoryzacji. Historia powstania tej figurki wiąże się z wieloletnią miłością pewnego angielskiego lorda do młodej aktorki i modelki Eleanor Velasco Thornton.Arystokrata, wielki pasjonat motoryzacji, chcąc się wyróżnić i jednocześnie w bardzo nietypowy sposób uczcić kobietę, którą kochał, kazał artyście Charlesowi Sykes’owi stworzyć rzeźbę, którą umieścił później na swoim Rolls–Royce’ie. Pomysł spodobał się szefostwu firmy i od 1911 roku figurka jest stałym wyposażeniem tych luksusowych samochodów. Według wielu rzeźba kobiety w zwiewnej sukni symbolizuje wyznawane przez Rolls–Royce’a ideały prędkości, ciszy i elegancji.

Zainteresowanych nieszczęśliwą miłością angielskiego lorda i młodej aktorki, odpowiedzialnych za powstanie Spirit of Ecstasy odsyłam do artykułu [1].

Pierwowzór

W początkowych latach istnienia firmy Rolls–Royce produkował samochody niezawodne technicznie. Jednak nie były to automobile, w którym chciałby się pokazać monarcha Wielkiej Brytanii. Przełom przyniósł model Rolls–Royce40/50hp szerzej znany jako Silver Ghost. Był to samochód niezwykle niezawodny, wykonany solidnie i bardzo luksusowy. Według wielu jego posiadaczy: niezniszczalny. Zastanawiacie się pewnie po co o nim wspominam skoro nie należał on do najsłynniejszej serii Rolls–Royce’a. Otóż samochód ten był pierwowzorem pierwszego egzemplarza Phantoma…

Pierwsza generacja

W 1925 roku w ofercie Rolls–Royce’a pojawił się nowy samochód. Miał on zastąpić słynnego już Silver Ghost’a. Nie miał łatwego zadania, bo poprzednik ustawił poprzeczkę bardzo wysoko, jednak moim zdaniem sprostał wyzwaniu.

Rolls–Royce Phantom I miał sześciocylindrowy rzędowy silnik o pojemności 7,7 litra i mocy niespełna 100 koni mechanicznych. Pozwalało to majestatycznej limuzynie osiągnąć prędkość maksymalną około 140km/h przy 2750 obr/min. Długość Phantoma I wynosiła ponad 5,5m, a szerokość 1830mm. Co ciekawe we wszystkich modelach najsłynniejszej serii Rolls–Royce’a rozstaw osi nigdy nie uległ zmianie i wynosił 3,66m.

Rolls – Royce Phantom I był produkowany przez sześć lat w Wielkiej Brytanii i w Stanach Zjednoczonych. W obu przypadkach napęd był przekazywany na tylne koła za pomocą manualnej skrzyni biegów. Różnica polegała na liczbie przełożeń – w USA pojazdy wyposażone były w trójstopniową skrzynię, a w Wielkiej Brytanii – czterostopniową. 

W ciągu tych sześciu lat wyprodukowano łącznie 3512 egzemplarzy, z czego większość w Wielkiej Brytanii.

Warto tu również zaznaczyć, że dane techniczne nigdy nie były tym, czym firma starała się szczycić. Ekskluzywny Rolls–Royce Phantom I – podobnie jak pozostałe modele – był oceniany jako całość. Unikano „rozkładania” go na pojedyncze wartości odpowiednich parametrów. Jak mówili Anglicy: Rolls–Royce to Rolls–Royce. Uważano, że w złym tonie jest zaglądanie mu pod maskę lub publiczne dopytywanie o moment obrotowy, przełożenia w skrzyni biegów, maksymalną prędkość czy spalanie.

Druga generacja

Rolls–Royce Phantom II był produkowany od 1929 do 1936 roku i niewiele różnił się od swojego poprzednika. Zwiększono moc maksymalną do 122 KM, przy 3000 obr/min. Spowodowało to nieznaczny wzrost prędkości maksymalnej – o 10km/h w porównaniu do Phantoma I. Model ten zyskał hamulce ze wspomaganiem na wszystkich kołach. Co ciekawe, krótko przed zakończeniem produkcji w Phantomie II zaczęto montować dwustopniową skrzynię biegów. Były to próby udoskonalenia płynności jazdy.

Rolls–Royce Phantom II był nieznacznie dłuższy od swojego poprzednika, jednak o ponad 30cm węższy.

W ciągu siedmiu lat produkcji, z fabryki wyjechało 1402 egzemplarzy Rolls–Royce’a Phantoma II. Warto zaznaczyć, że jednym ze szczęśliwych właścicieli tego pojazdu był marszałek Józef Piłsudski, który zamówił w 1932 roku wersję Cabrio. Po śmierci naczelnika państwa, automobil przeszedł w ręce marszałka Edwarda Śmigłego–Rydza.

Trzecia generacja

W 1936 roku wprowadzono na rynek kolejny model z serii Phantom. Nowy pojazd znacznie różnił się od poprzedników. Został wyposażony w silnik V12 o pojemności 7,4 litra i mocy maksymalnej ponad 160KM przy 3000 obr/min. Pozwalało to osiągnąć maksymalną prędkość na poziomie 137km/h, a do setki przyspieszyć w niecałe 17 sekund. Kolejną znaczącą różnicą było zastosowanie niezależnego zawieszenia przedniej osi, co przyczyniło się do zwiększenia komfortu jazdy i odchudzenia całej konstrukcji. Aby można było ten monumentalny samochód skutecznie zatrzymać, zastosowano hamulce ze wspomaganiem na wszystkie koła – podobnie jak w Phantomie II. Jednak w tym modelu, wspomaganie miało zupełnie inną konstrukcję, zrobioną na licencji Hispano–Suiza.

Rolls–Royce Phantom III był wyposażony w osiemnastocalowe koła, na które montowano szerokie opony z bieżnikiem. Rozstaw osi nie uległ zmianie i nadal wynosił ponad 3,6m. Jednak, w porównaniu z poprzednimi egzemplarzami, szerokość Phantoma III wynosiła 1905mm, czyli najwięcej z dotychczasowych modeli.

Co ciekawe i warte odnotowania, zbiornik paliwa zamontowany w tym modelu mógł pomieścić 150 litrów benzyny, a spalanie było na poziomie 28l/100km. Jest to jedyny model Phantoma, który powstał w XX wieku, w którym powszechnie znano te dwa parametry.

Bez wątpienia jest to najbardziej imponujący samochód Rolls–Royce’a produkowany przed II wojną światową. W ciągu trzech lat produkcji Phantoma III zbudowano ogółem 727 egzemplarzy.

Szczęśliwym posiadaczem tego automobilu był generał Władysław Sikorski. Samochód został zamówiony w 1938 roku na nazwisko Czarnecki, jednak ostatecznie trafił w ręce generała. Dlaczego gen. Sikorski posłużył się pośrednikiem przy zakupie pojazdu? Trudno powiedzieć, istnieje kilka hipotez, jednak żadna z nich nie znajduje potwierdzenia w historii. Problematyczne jest też znalezienie informacji na temat użytkowania tego samochodu. W bogatej literaturze opisującej wybuch II wojny światowej, znajdujemy informację, że gen. Sikorski we wrześniu 1939 roku jeździł BMW, a jego żona poruszała się wówczas Oplem. Co stało się więc z Rolls–Royce’em… pozostaje zagadką niewyjaśnioną do dziś.

Czwarta generacja

W 1949 roku zaprezentowano kolejny model z serii Phantomów. Był to prawdopodobnie najbardziej ekskluzywny model, jaki ukazał się pod tą marką. Został on wyposażony w ośmiocylindrowy rzędowy silnik o pojemności 5,7 litra. Był to jedyny pojazd produkowany przez Rolls–Royce’a, w którym zamontowano taką jednostkę napędową. Moc maksymalna wynosiła 166KM, a prędkość maksymalna była na poziomie 145km/h. Napęd był przenoszony przed czterostopniową skrzynię biegów na tylne koła. Długość Phantoma IV wynosiła ponad 5,7 metra, szerokość natomiast 1956mm.

Poza tym, że jest to najbardziej ekskluzywny model Rolls–Royce’a, to jeszcze najrzadszy, bo w ciągu siedmiu lat powstało jedynie 18 egzemplarzy tego automobilu. Wyprodukowane pojazdy trafiały do znanych osobistości oraz ważnych dygnitarzy, m.in. do generała Francisco Franco (który był posiadaczem aż trzech Phantomów IV), królowej Elżbiety II czy jej siostry księżnej Małgorzaty.

Warto wspomnieć, że każdy z tych 18 egzemplarzy miał jakieś „udoskonalenia” wprowadzane na życzenie przyszłego właściciela. I tak na przykład większość samochodów miała opancerzony tył nadwozia.

Królowa Elżbieta II zażyczyła sobie modyfikację siedzenia kierowcy, dla księcia Filipa, gdyby chciał osobiście prowadzić pojazd. Dodatkowo zamiast Spirit of Ecstasy na masce pojawiła się figurka świętego Jerzego ze smokiem. Tak zmodyfikowany Rolls–Royce zawiózł królową na otwarcie Parlamentu w 1954 roku.

O modyfikację siedzenia prosiła również siostra głowy państwa – księżna Małgorzata. Fotel kierowcy miał być dostosowany bezpośrednio do przyszłej właścicielki, która lubiła „siadać za kółkiem”. Na masce jej Rolls–Royce’a zamiast Spirit of Ecstasy znalazł się pegaz, osobiście wybrany przez Małgorzatę.

Pozostałe modele trafiły do rąk władców Kuwejtu, Arabii Saudyjskiej, Iranu czy Iraku.

Piąta generacja

W 1959 roku wprowadzono na rynek model Phantom V. Podobnie do swoich poprzedników był to model skrajnie ekskluzywny i niezawodny. Pod maską tego samochodu znalazł się dwugaźnikowy silnik V8 o pojemności skokowej 6,2 litra. Napęd był przekazywany na tylne koła za pomocą czterostopniowej automatycznej skrzyni biegów. Był to pierwszy model z całej serii Phantomów, w którym zastosowano takie rozwiązanie. Rozstaw osi nie uległ zmianie i nadal wynosił ponad 3,6m. Natomiast długość znacząco wzrosła, bo przekroczyła 6 metrów. Szerokość wynosiła 2007mm, a wysokość 1753mm. Zbiornik paliwa mógł pomieścić 105 litrów benzyny.

Produkcję tego modelu zakończono w 1968 roku. Po dziewięciu latach wytwarzania, fabrykę opuściło 516 egzemplarzy.

Jednym z właścicieli Phantoma Vbył John Lennon. Jeden z Beatlesów pomalował swojego Rolls–Royce’a na żółto i ozdobił go kolorowymi „mazajami”. Przez wielu, czyn ten był postrzegany jako bezczeszczenie angielskiej świętości. Z perspektywy czasu widać, że bunt Lennona przeciwko konserwatyzmowi był chyba definitywnym początkiem końca idei Rolls–Royce’a, jako samochodu dla wybranych. Zaczęto dostrzegać, że owszem, jest to ekskluzywny produkt, jednak każdy może po niego sięgnąć, zarówno prezydent, król, ale równie dobrze bogaty ekscentryk, o nieciekawej reputacji.

Szósta generacja

W 1968 roku zaprezentowano kolejny model Phantoma. Do napędu tego pojazdu użyto silnika V8 o pojemności 6,2l. Później zmodyfikowano nieznacznie jednostkę napędową i pojemność silnika V8 wynosiła już 6,75l. Napęd był przenoszony na tylne koła przez automatyczną skrzynię biegów. Początkowo była ona czterostopniowa, później wraz z modyfikacją jednostki napędowej wprowadzono trójstopniową skrzynię biegów. Maksymalną prędkość, jaką można było osiągnąć poruszając się tym pojazdem, nieznaczenie przekraczała 180km/h. Wymiary Phantoma VI nie różniły się wiele od poprzedniego modelu. Długość nadal przekraczała 6 metrów, szerokość wynosiła 2070mm, a wysokość 1,75m.

Produkcja tego modelu trwała do 1991 roku, a w tym czasie zbudowano 374 egzemplarzy.

Współczesne Phantomy

Historia Rolls–Royce’ówPhantomów nie kończy się na 1991 roku. Firma w latach 80. XX wieku popadła w kryzys. W 1980 roku nastąpił podział spółki na część zajmującą się tylko silnikami lotniczymi oraz część produkującą samochody luksusowe. Nie przyniosło to jednak oczekiwanej poprawy– w 1998 roku firmę wykupił Volkswagen, a kolejne pięć lat później Rolls–Royce przeszedł w ręce BMW. Po wszystkich perturbacjach, w 2003 roku wznowiono produkcję Rolls–Royce’a Phantoma. Był to już VII model zaliczany do tej serii. Został on wyposażony w silnik V12 o pojemności 6,75l i mocy maksymalnej 460KM. Serce Phantoma i jego osprzęt były sterowane elektronicznie – co nigdy wcześniej w tych modelach nie miało miejsca. Ta jednostka napędowa pozwalała przyspieszać Phantomowi od 0 do 100km/h w niecałe 6 sekund i zapewniała maksymalną prędkość na poziomie 240km/h.

Co warte zaznaczenia, etap wykończenia każdego egzemplarza był realizowany według ścisłych wytycznych pod rygorystyczną kontrolą, a większość prac wykonywana była ręcznie. Od ponownego rozpoczęcia produkcji do 2017 roku powstało 4915 egzemplarzy.

W 2017 roku powstała ósma generacja Phantoma. Jednak model ten został zbudowany zupełnie od podstaw i konstrukcją odbiega od wszystkich swoich poprzedników.

Charles Rolls i Henry Royce zapisali się w historii motoryzacji złotymi zgłoskami. Pierwszy z nich – niepohamowaną miłością do automobilizmu, drugi – niesamowitą kreatywnością. Razem stworzyli unikatowe i niepowtarzalne pojazdy, które na zawsze zostaną w naszej pamięci.

Barbara Szymczyk

ŹRÓDŁA:

[1] http://www.rrabc.pl/historiaf.htm – „Stulecie Spirit of Ecstasy – znaku rozpoznawczego Rolls-Royce.”

http://www.rrabc.pl/historiaf.htm – „Historia firmy Rolls – Royce”